15 jaar Lijn1: ‘Het gezamenlijke doel van betere zorg overstijgt alle hokjes.’
Cokkie van Santen is oefentherapeut én een verbinder pur sang. Vanaf het ontstaan van Lijn1 vijftien jaar geleden trekt ze met ons op. Reden om met haar in gesprek te gaan. Over transitie, samenwerking en de kracht van het collectief. ‘Echte verandering bereiken we alleen maar samen.’
‘Wat mij kenmerkt is mijn praktische inslag. Wil je samenwerken? Dan moet dat concreet handen en voeten krijgen. Daarbij is het niet productief om meteen te kijken of er dan ook geld voor is – dat zie je vaak als eerste reactie vanuit beleid.’ Waar Cokkie ook de samenwerking en de verbinding opzoekt, dit is haar benadering en kracht.
Net als een rotsvast vertrouwen in het collectief, in de ogen van Cokkie een belangrijke motor voor verandering. Bewegen vanuit en met het collectief deed zij vanuit haar praktijk, met Lijn1 en nu vanuit haar functie bij beroepsvereniging VvOCM en het Paramedisch Platform. ‘Als ik alleen voor mijn praktijk ga, heeft die succes, maar verandert er niks. Terwijl er een groot gezamenlijk doel is: het verbeteren van de kwaliteit van de zorg. Dat overstijgt beroepsgroepen en gaat om elke soort en lijn van zorg.’
Persoon als geheel
Al veertig jaar is ze oefentherapeut Cesar in Den Haag. ‘Ik leer mensen om te gaan met hun lichaam, al dan niet met aandoeningen en beperkingen, en zo optimaal te functioneren. Ik kijk naar iedere persoon die bij mij komt als geheel, als persoon met een gezin, relaties, werk en hobby’s. Daarbij gaat het er mij om dat iemand zijn of haar lichaam begrijpt, accepteert en zo klachten zelf kan beïnvloeden.’
Haar vak noemt ze nog steeds mooi én leerzaam. Een vak dat ze uitoefent vanuit haar eigen praktijk, maar waarbij verenigen en verbinding altijd belangrijk is geweest. ‘Al tijdens mijn opleiding was ik lid van de beroepsorganisatie VBC. Op een gegeven moment ben ik daar ook voorzitter van geweest. De fusie met de Mensendiecktherapeuten was toen al in voorbereiding.’
Sparren met collega’s
In die periode ontstonden de Ros’en en Cokkie was vanuit de beroepsorganisatie betrokken. ‘Samenwerking tussen huisartsen en andere eerstelijners stond toen echt nog in de kinderschoenen. Daar heeft Lijn1 hard aan getrokken. Er kwam inzet op samenwerking, of versterking van jezelf, om van daaruit mogelijkheden te bekijken om krachten te bundelen.’
Samenwerking is voor Cokkie op verschillende lagen van belang. ‘Vanuit mijn praktijk was het belangrijk om gezien te worden. Ik heb me altijd hard gemaakt voor meer georganiseerde samenwerkingen. Op een gegeven moment kwamen de intercollegiale overleggroepen vanuit de regio, maar al jaren daarvoor zat ik regelmatig met collega-therapeuten om te sparren.’
Overtuiging
‘Jezelf inzetten om verbindingen te maken en als collectief voor een hoger doel te gaan van betere zorg, kost tijd’, reflecteert ze op haar eigen inzet. ‘Als ik wil verdienen, moet ik patiënten behandelen. Zo simpel is het. Dus de tijd om in in het collectief te investeren, is er niet vanzelfsprekend. Dat maakt dat dit wel echt vanuit een overtuiging moet komen dat het op de langere termijn de enige goede manier is, voor de zorg en de mensen om wie het gaat.’
Grote en belangrijke onderwerpen noemt zij ‘de juiste zorg op de juiste plek’ en de beheersbaarheid van de kosten. ‘Dat zul je samen moeten bedenken en inrichten. Wij als eerstelijners spelen daar een heel grote rol in. Het lijkt misschien goed om te worden doorgestuurd naar naar een specialist, maar de eerste lijn is dichtbij huis, kan grotere problemen voorkomen en speelt zo dus een rol in preventie.’
Collectief doel
En, zo beaamt ze, dat impliceert ook verschuivingen. ‘Een aantal jaren terug zou je met een zere heup worden verwezen naar het ziekenhuis voor een foto. Nu wordt er gekeken of oefentherapie niet eerst helpt. Inmiddels is ook duidelijk dat bij een hernia opereren heel vaak helemaal niet het slimste is om te doen. Dan zou je kunnen denken: ‘Hé, dan heeft de orthopeed minder werk’. Maar het gaat dus om het grotere plaatje, het gaat om gezonde samenlevingen. Dat moet een collectief doel zijn.’
In de jaren dat Cokkie haar vak uitoefent, heeft ze al veel zien veranderen. ‘Twintig jaar terug ging het niet over preventie. Bij ons als oefentherapeuten wel, maar dat was niet breed gedragen. Het was niet te bewijzen, klonk het. Nu zie je toch die omslag in het denken. Daaronder valt ook het inzicht dat gemeenten een plicht hebben om burgers in een gezonde omgeving te laten leven. We zitten nu in een interessante fase met veel beweging.’
Paramedisch Platform
De gespecialiseerde verpleegkundigen noemt zij een mooi voorbeeld van betere samenwerking tussen de eerste en tweede lijn, bijvoorbeeld op het gebied van Parkinson. ‘Zo ontstaat meer oog voor niet alleen het medische – welke medicatie heeft iemand nodig – maar ook voor kwaliteit van leven. Van daaruit kan makkelijker de verbinding worden gemaakt met de eerste lijn of met welzijn.’
‘Lijn1 heeft veel betekend voor het zelfvertrouwen en inzicht in de kracht van de eerste lijner, met als doel de zorg te verbeteren. Dat heeft heel veel inspiratie geboden en mensen inzichten gegeven, over hun eigen zingeving. De rol van de professional verschuift zo naar minder vertrek vanuit ‘het zorgen voor…’maar vanuit ‘het zorgen dat..’.
Dat de transitie nog steeds volop gaande is, ziet Cokkie nu vanuit het perspectief van het Paramedisch Platform. Daarbinnen houdt ze zich bezig met doorontwikkeling van de eerste lijn, vooral gericht op realisatie van een hogere organisatiegraad. Opnieuw zet ze haar kracht als doener in. ‘Ik maak hier afspraken over met alle paramedici. Daarbij kijk ik vanuit mogelijkheden om het voor elkaar te krijgen, zonder energie te verliezen aan beren op de weg.’
Over Cokkie van Santen:
* Oefentherapeut Cesar sinds 1980
* Werkzaam binnen het ParkinsonNet, samen met neurologen, fysio- en ergotherapeuten en logopediste
* Adviseur op het gebied van bewegen bij de Osteoporose-vereniging
* Geeft workshops en gastlessen oa bij NPi
* Was tussen 2008 en 2013 lid van de Adviesraad van Lijn1
* Beleidsmedewerker VvOCM
* Betrokken bij Paramedisch Platform