Jaarbijeenkomst Lijn1: De Nieuwe Route zet het zorgstelsel op zijn kop
Vaak lijkt het alsof het zorgsysteem muurvast zit en verandering onmogelijk is. Maar op bijeenkomst De Nieuwe Route bleek het overduidelijk: we leven juist in een tijdperk van ongekende verandering. Op het jaarevent van Lijn 1 opende de ‘keynote speaker’ haar lezing door een lied te zingen. Een verloskundige viel in de prijzen doordat ze zwangerschappen juist helpt te voorkomen. Onder de bezoekers was een thuiszorgmedewerkster die zich inzet voor thuislozen. Een apotheker die medicijngebruik weet terug te dringen. De wereld op zijn kop zetten: het blijkt zomaar mogelijk, met een beetje doorzettingsvermogen.
En doorzetters zijn het stuk voor stuk, die zich vandaag verzameld hebben in De Haagse Tramremise. Waar eerdere events van Lijn 1 nog gingen over ideeën en plannen, zijn vrijwel alle deelnemers die vandaag aanwezig zijn al stappen aan het zetten met concrete projecten. Elk werken ze op hun eigen manier aan gezondere en leefbare wijken, door buiten het systeem om te experimenteren met nieuwe manieren van werken en organiseren. Hier zoeken ze elkaar op voor inspiratie, nieuwe contacten, kritische reflectie en om elkaar energie te geven. Want dat is nodig, als je linksaf wil in een zorgsysteem dat je steeds maar rechtsaf dwingt. Of lijkt te dwingen? Want elke deelnemer van vandaag heeft een inspirerend verhaal waaruit blijkt dat de zorg in hun wijk wel degelijk te veranderen is.
Verandering van tijdperk
Organisatiepsycholoog Anke Siegers was erbij om vanaf het podium te vertellen dat al die kleinschalige inspanningen niet op zichzelf staan. Zij ziet de initiatieven in de wijken als onderdeel van een beweging die gaande is in de gehele samenleving. “Zorg is een van de domeinen waarin de huidige manier van organiseren geen antwoord biedt op de uitdagingen van de toekomst. Samen met het onderwijs, de politiek, het financiële systeem… Juist de rigide structuren die zijn opgekomen tijdens de industriële revolutie, beginnen nu te wringen. Mensen willen niet meer dat verantwoordelijkheden bij hen weggenomen worden; dat ze zelf niet direct mee kunnen beslissen in het werk dat zij uit moeten voeren.”
In de discussie die ze daarmee losmaakt, lijkt het publiek zich te herkennen: de grote top-down structuren leiden tot vervreemding. Zoals bij wijkverpleegkundige Mala Wallage, die elke vijf minuten moet verantwoorden aan haar leidinggevende. De hulpverlening waar ze wijkbewoners werkelijk mee helpt, doet ze stiekem of in haar eigen tijd. “Bijeenkomsten als deze bevestigen voor mij dat ik daarmee het goede doe. Dat ik niet de regels moet volgen, maar moet doen wat nodig is. Totdat de regelingen mij gaan volgen.”
Verandering afdwingen
Succesvolle verandering begint door mensen zelf weer de regie te geven en hen eigenaar te laten zijn van hún proces. Dat lijkt het kernpunt uit de discussies, de voorbeelden die Anke presenteert en de projecten van deelnemers. Als cliënten gezonder moeten gaan leven, zal dat op hun voorwaarden moeten gebeuren. Als hulpverleners hun sociale omgeving daarin willen betrekken, zullen ze hen ook inspraak moeten bieden. En als zorgverleners een probleem signaleren, hebben ze de vrijheid nodig om dat op te kunnen lossen. Zonder protocollen en registratieplicht.
“Zorg wordt verleend door accountants,” is de analyse van Anke die het publiek weet te treffen. Vanuit de zaal komt een reactie. “Wij zullen hier allemaal op ja-knikken, dus dit verhaal moet niet aan ons verteld worden, maar aan de bestuurders en politici.” Anke is het er half mee eens. “Het moet aan iedereen verteld worden, want wij vormen net zo goed het systeem als zij.”
En waar begint de verandering? Bij de politiek? Of bij iemand als Astrid van der Duijs? – winnaar van De Nieuwe Lijn Innovatieprogramma 2018. Als verloskundige viel het haar op dat 40% van de zwangerschappen ongepland was. Hoewel het niet haar taak was, zag ze voor haar een rol om voorlichting te geven over anticonceptie en voorbehoedsmiddelen toegankelijk aan te bieden.
Wind in de rug
Een ander inspirerend verhaal uit het innovatieprogramma is HouseMartin, dat de aanmoedigingsprijs kreeg voor het initiatief om een hospice te beginnen voor zieke dak- en thuislozen. Thuiszorgmedewerker Mala Wallage, ritueelbegeleider Carola Kruijswijk en betrokken burger Marie-Anne Van Erp begonnen met een idee, veranderden dat in een initiatief en inmiddels in een stichting met financiering.
Regie krijg je niet, die neem je. En zodra je dat doet, kun je ook binnen het systeem wind mee krijgen uit onverwachte hoek. Zoals dat gebeurde bij de Scootmobielpool van Stef Beun. Dat begon met een enthousiaste vrijwilliger in een wijkcentrum die fietsen wilde repareren. Het is inmiddels een depot waar ouderen een scootmobiel kunnen delen. De gemeente was dolblij met het experiment, dat tegen veel lagere kosten erin slaagt de mobiliteit en participatie van ouderen te vergroten. Met steun van de gemeente wordt de Scootmobielpool nu naar de andere wijkcentra van Den Haag verspreid.
De toekomst begint klein
Zulke successen tonen aan dat verandering mogelijk is en soms zelfs gretig omarmd wordt. Want ook aan de top, bij politiek en bestuurders, voelt men dat het huidige zorgstelsel tegen zijn grenzen loopt en op termijn onhoudbaar is. Als die kleinschalige experimenten in de marge op hun radar komen, kunnen ze met een beetje geduld de nieuwe norm worden.
“Het geweldige van vandaag is dat we allemaal een droom hebben en geloven in elkaars droom”, stelde voorzitter Debby de Jongste. Verandering ontstaat als we niet wachten tot de wereld van bovenaf wordt veranderd, maar gewoon die droom gaan realiseren. En als dan blijkt dat de aandacht en gesprekken die Esmaa Amer van Pillen & Praten biedt, effectiever en goedkoper zijn dan medicatie… Als uiteindelijk blijkt dat de netwerken en dagbesteding die Sander Ritman biedt aan mensen met depressie, de druk op de overbelaste reguliere GGZ in zijn wijk kan terugdringen… Als burgers in de wijk zich weer gehoord voelen en gemotiveerde zorgverleners vol enthousiasme hun levenskwaliteit aantoonbaar verbeteren… Dan kan het zomaar zijn dat de politiek op een dag naar beneden kijkt en ons alleen nog maar hoeft te volgen.
Tekst: Mark Dyson
Bekijk hier de PP-Presentatie van Anke Siegers
Impressie
