Optimisme over de zorgsector, maar kritisch over de eigen rol

…tweede bijeenkomst leergang De Nieuwe Lijn ‘De veranderende professional’

Professionals die de zorgsector willen verbeteren, zullen vooral hun eigen rollen moeten veranderen. Maar leiden die kleine individuele stapjes wel tot de verandering in de sector die je voor ogen hebt? Op 18 mei kwamen zo’n honderd betrokken professionals bijeen om hierover hun gedachten te delen. Na toespraken van ijverige professionals over hun successen en twijfels, gevolgd door intensieve groepsdiscussies, prikkelde trendwatcher en filosoof Ruud Veltenaar met zijn overtuigende verhaal over het huidige tijdperk van radicale verandering.

De term “radicale verandering” is misschien niet het eerste wat te binnen schiet na een werkdag in de zorg. Wie een moment neemt om stil te staan en om zich heen te kijken, ziet echter dat de samenleving – en dus de zorg- wel degelijk van richting verandert. Maar grote structuren veranderen nu eenmaal traag, via vele kleine individuele stapjes. Zoals Jan Rotmans eerder al vertelde, wist ook trendwatcher Ruud Veltenaar prikkelend te overtuigen waarom een transitie van de zorgsector, samen met vele andere maatschappelijke structuren, in de nabije toekomst onvermijdelijk is.

Maar het verband tussen die grootse toekomstvisioenen en de invloed die je eigen dagelijkse werkwijze hierop heeft, is soms moeilijk te overzien. “Wat betekent die nieuwe toekomst voor mij en mijn clënten en wat vraagt het van mij? Wat heb ik nodig voor die nieuwe rol en welke stappen kan ik daar nu al voor zetten?” Zo verwoordde voorzitter Debby de Jongste de vragen waarop vandaag zo’n 100 betrokken professionals uit de zorg- en hulpverlening hardop nadenken. “Want juist omdat verandering zo langzaam gaat en het effect van je inspanningen niet direct zichtbaar zijn, is het belangrijk om een platform te hebben om elkaar energie te geven en te prikkelen.” Om die reden was er bij deze bijeenkomst ook meer tijd voor groepsdiscussies, interacties tussen gelijkgestemde denkers en nieuwe ontmoetingen.

Zelfreflectie vraagt moed
De voorzet werd gegeven door vier professionals die vertelden over hun eigen bijdrage aan transitie in de zorg. Huisarts Bart Meijman vertelde over zijn initiatief Dappere Dokters, dat voortkwam uit zijn teleurstelling over de praktijk en zijn ervaringen met de kritische werkwijze bij Artsen zonder Grenzen. “Niet de inhoud, maar financiën leiden de zorg. Om daarbinnen toch optimale zorg te leveren, moet je de dapperheid hebben om kritisch naar jezelf te kijken: waar doe ik toch dingen die ik zelf niet optimaal vind?”

Ook het verhaal van Ida van Marion laat zien dat de radicale verandering al gaande is. De oprichter van ‘anderhalvelijnscentrum’ Sûnenz leidt een netwerkorganisatie waar al concrete invulling wordt gegeven aan vitaal ouder worden, met een focus op positieve gezondheid en welzijn. “Toen ons bestaansrecht als traditionele zorgaanbieder ter discussie kwam, zijn we vooral veel dingen níet gaan doen. We boden veel zorg die anderen al aanboden, enkel omdat het door marktwerking en financiering gemakkelijk te organiseren was.” Haar ervaringen leren niet alleen hoe een nieuwe benadering de zorg kan verbeteren, maar ook wat nieuwe manieren van werken en denken voor de professionals zelf vereisen: “een heldere visie en een heel lange adem. Als je écht rollen wil verschuiven en tegen de routines in wil gaan, heb je ‘gekken’ met overtuiging nodig.”

Zelfovertuiging
Loïse Jacz noemt zichzelf “een van die gekken”, die zich op kwetsbare ouderen richt in het project Beter Thuis. “Waarom voel ik wel de drang om zaken te veranderen en zeggen anderen me dat het zo toch prima is? Je komt obstakels, weerstand en problemen tegen, maar laat je daar niet van weerhouden.” De eigen overtuiging en motivatie zou belangrijker moeten zijn dan erkenning van anderen dat je op de goede weg bent. “Want overtuigen is als verliefdheid: je kunt er je best voor doen, maar de ander bepaalt je succes. Overtuigen is dus geen werkwoord, maar een gunst die iemand je verleent.” Tot slot deelde Animo-coach en adviseur Roland van der Heijden zijn gedachten over de twijfels en onzekerheid die een verantwoordelijke professional kan ervaren. Met zijn achtergrond in de welzijnssector kan hij zorgprofessionals een fris perspectief bieden op hoe je deze lasten kunt dragen, door dicht bij jezelf te blijven.

Optimisme is hard werk
Nadat deze verhalen aantoonden dat de zorgsector veranderen vooral zwaar en ingewikkeld werk is, wist Ruud Veltenaar het optimisme te herstellen met zijn bredere perspectief op de samenleving. “Al deze kleine stapjes zijn onderdeel van een samenleving die van welvaart beweegt naar welzijn, naar wij in plaats van ik.” De vergaande sociale impact van nieuwe technologieën en de urgentie van de economische en ecologische uitdagingen, stellen ons niet alleen in staat, maar dwingen ons om na te denken over volledig nieuwe mogelijkheden. “Ook in je eentje kun je nogal wat, dus waarom ben je niet – zoals Gandhi – de verandering die je wil zien in de wereld? Als je één volger per week kunt inspireren, zijn dat er enkele duizenden in je leven. Ben je dus wel zo’n machteloos klein schakeltje, of juist degene die in je sociale omgeving het voortouw neemt?” Niet het soort vragen dat de vingers doet rijzen om het antwoord te geven, maar wel om elke dag even bij stil te staan.

Door Mark Dyson (Likewise / Buro Barcode)

Impressie